Αριστερά και συντεχνιακή δημοκρατία

Τεράστιες οι ευθύνες της Αριστεράς στην δημιουργία ενός συντεχνιακού κράτους ανομίας που σήμερα απειλεί την δημοκρατία, υποστηρίζει στα Νέα ο αναπληρωτής καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στην Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Σταύρος Τσακυράκης.

Η μεταπολιτευτική κοινωνία που δημιουργήσαμε είναι σήμερα σε αδιέξοδο και βιώνουμε μια νέα υπαρξιακή κρίση που, όμως, διαφέρει από τις προηγούμενες όχι ως προς το βάθος ή την οξύτητα, αλλά ως προς το γενικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε. Ενώ οι προηγούμενες ήταν κρίσεις αναζήτησης της Δημοκρατίας, αυτή είναι κρίση εφαρμογής της Δημοκρατίας.

Τί πήγε στραβά, αφού κανείς δεν κάθισε στον σβέρκο μας με το ζόρι, ούτε μάς επέβαλε επιλογές ερήμην μας; Το έλλειμμα της Δημοκρατίας μας δεν εντοπίζεται στην τυπική λειτουργία των θεσμών, αλλά στην ουσιαστική αποδοχή της φιλοσοφίας της από τους πολίτες. Η φιλοσοφία αυτή απαιτεί, μεταξύ άλλων, δύο θεμελιώδεις αρχές: την αναγνώριση της πλειοψηφίας να κυβερνά και τον σεβασμό των δικαιωμάτων των άλλων. Και στις δύο αυτές αρχές, το έλλειμμα της Δημοκρατίας μας είναι τεράστιο.

Η γενικευμένη ανομία, η οποία εμφανίζεται μάλιστα ως πολιτική ανυπακοή, είναι ενδεικτική της αμφισβήτησης της αρχής της πλειοψηφίας. Η αντίληψη «δεν μάς αρέσει ένας νόμος, δεν τον εφαρμόζουμε» είναι αμφισβήτηση της ίδιας της αξίας της Δημοκρατίας. Αυτή, με την σειρά της, συνεπάγεται ότι οι αλλαγές δεν εξαρτώνται από την αλλαγή κυβερνήσεων, αλλά από την εξωκοινοβουλευτική απόκτηση δύναμης. Συνεπάγεται την κατάτμηση της κοινωνίας σε ομάδες συμφερόντων που αγωνίζονται να επιβάλουν την δική τους θέληση, την επικράτηση της συντεχνιακής λογικής και την διάλυση κάθε έννοιας γενικού συμφέροντος. Για παράδειγμα, η εκτεταμένη φοροδιαφυγή ή το λεγόμενο κίνημα «δεν χρωστάω, δεν πληρώνω» εκφράζουν με τον καλύτερο τρόπο αυτή την συντεχνιακή λογική.

Η αδιαφορία για τα δικαιώματα των άλλων είναι έκδηλη σε πολλές εκδηλώσεις της κοινωνικής ζωής. Από την κατάληψη των πεζόδρομων από τροχοφόρα, μέχρι την βία στα γήπεδα. Το πιο χαρακτηριστικό και συχνό παράδειγμα είναι οι διαδηλώσεις μικρών ομάδων, που παραλύουν την συγκοινωνία σε όλο το κέντρο της Αθήνας. Το συντεχνιακό συμφέρον επικρατεί οποιασδήποτε σκέψης και λογικής. Οι άλλοι μετρούν μόνον ως σύμμαχοι ή φίλοι στην υποστήριξη των εγωιστικών μας συμφερόντων –ποτέ ως άξιοι σεβασμού στην απόλαυση δικών τους δικαιωμάτων.

Αν ισχύουν τα παραπάνω, το ερώτημα είναι πώς καταφέραμε να δημιουργήσουμε μία δημοκρατία χωρίς τα θεμελιώδη στοιχεία της ιδεολογίας της. Η γνώμη μου είναι πως η Αριστερά, η οποία κυριάρχησε ιδεολογικά στην Μεταπολίτευση, έχει βασική ευθύνη για το ιδεολογικό έλλειμμα της Δημοκρατίας. Η κομμουνιστογενής Αριστερά όχι μόνον δεν αποδέχθηκε ποτέ την αξία της Δημοκρατίας, αλλά την αντιστρατευόταν απροκάλυπτα. Τής κολλούσε πάντα κάποιο επίθετο, «αστική» ή «ταξική», και ευαγγελιζόταν ένα άλλο καθεστώς, την δικτατορία του προλεταριάτου ή την λαϊκή δημοκρατία, το οποίο εκ προοιμίου έπαιρνε το μέρος μιας τάξης ή του κόμματος. Η περίφημη φράση «νόμος είναι το δίκιο του εργάτη» βρήκε στην μεταπολιτευτική Ελλάδα τεράστια αποδοχή. Ο καθένας έβαζε τον εαυτό του στην θέση του εργάτη και θεωρούσε ότι το συμφέρον του πρέπει να είναι νόμος.

Το ΠΑΣΟΚ, ιδίως την δεκαετία του 1980, ενστερνίσθηκε πλήρως την παλαιοκομμουνιστική ιδεολογία. Έγινε κυβέρνηση με τα συνθήματα της Αριστεράς και δεν είχε κανένα δισταγμό να κυβερνήσει για το συμφέρον των δικών του παιδιών. Οι περίφημοι συνδικαλιστές του δημόσιου τομέα εφάρμοσαν κατά γράμμα τον κανόνα «νόμος είναι ό,τι με συμφέρει» και οι πολιτικοί διαχειρίσθηκαν την εξουσία, δημιουργώντας και εξυπηρετώντας πελατειακά συμφέροντα.

Η Δεξιά, πάλι, όχι μόνον αποδείχθηκε ανίκανη να αντιτάξει ένα όραμα φιλελεύθερης ιδεολογίας, αλλά υιοθέτησε την ίδια εν πολλοίς με την Αριστερά συντεχνιακή αντίληψη της κοινωνίας. Εξυπηρέτησε και αυτή τα δικά της παιδιά και συνέβαλε στον κατακερματισμό της κοινωνίας σε ένα πλήθος ιδιοτελών και εγωιστικών συμφερόντων. Ακόμη και σήμερα ακούς τους συνδικαλιστές της Νέας Δημοκρατίας να μιλούν και, αν δεν ξέρεις ποιοι είναι, αναρωτιέσαι αν είναι αριστεροί ή δεξιοί. Το ίδιο συμβαίνει δε και με πολλούς πολιτικούς.

Έτσι, μέσα στο κλίμα αυτό, η Αριστερά που απέδιδε αξία στην Δημοκρατία ήταν πάντα μειοψηφία χωρίς ιδιαίτερο βάρος.

Στην σημερινή κρίση, πολλοί ανέχονται ακόμη και χυδαίες επιθέσεις κατά της Δημοκρατίας. Αυτές βεβαίως δεν εκπορεύονται μόνον εξ αριστερών. Λίγη σημασία έχει αν η δημοκρατία μας σπάσει από αριστερά ή από δεξιά. Η χώρα, μέσα στην δίνη της οικονομικής κρίσης, μπορεί μαζί με τα βρωμόνερα της Μεταπολίτευσης να πετάξει και το μωρό της. Να χάσει το βασικό κεκτημένο, που είναι ο ομαλός δημοκρατικός βίος της. Μπορεί να γυρίσει πριν από το 1974, σε μία περίοδο κρίσεων που είχαν ως ζητούμενο την Δημοκρατία.