Από τους δρόμους στα windows: η "επέμβαση" της κοινής γνώμης

Το 2003 η κυβέρνηση Μπους, έχοντας στο πλευρό της μόνο τη Μεγάλη Βρετανία, με την αιτιολογία ότι ο Σαντάμ Χουσεήν έχει στη κατοχή του όπλα μαζικής καταστροφής, αποφασίζει να εισβάλει στο Ιράκ, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρξε πόρισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, προκαλώντας σωρεία αντιδράσεων σε πολλές χώρες του κόσμου. Οκτώ χρόνια αργότερα, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Κόλιν Πάουελ, ζήτησε από την CIA και το Πεντάγωνο να του εξηγήσουν για ποιο λόγο του έδωσαν λανθασμένες πληροφορίες πάνω στις οποίες στηρίχθηκε η απόφαση. Είχαν προηγηθεί οι αποκαλύψεις της βρετανικής εφημερίδας «Guardian», σύμφωνα με τις οποίες ο Ιρακινός με το κωδικό όνομα "Curveball" είχε δώσει στις αμερικάνικες αρχές λανθασμένες πληροφορίες σχετικά με την ύπαρξη των βιολογικών όπλων. 

Δέκα χρόνια μετά, η κυβέρνηση Ομπάμα ετοιμάζεται για εισβολή στη Συρία με την ίδια επιχειρηματολογία, σύμφωνα με την οποία ο πρόεδρος Άσαντ διαθέτει χημικά όπλα, τα οποία και φέρεται να χρησιμοποίησε το τελευταίο δεκαήμερο του Αυγούστου. Και πάλι δεν υπάρχει κοινή απόφαση του ΟΗΕ όμως αυτή τη φορά υπάρχει κάτι διαφορετικό: τα social media. 

Όπως εξηγεί σε συνέντευξή του στη «Deutsche Welle», ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας επί προεδρίας Τζίμι Κάρτερ Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι και νυν σύμβουλος της εξωτερικής πολιτικής, «η αναποτελεσματικότητα του πολέμου σήμερα βασίζεται στην ολοένα και αυξανόμενη πολιτική αφύπνιση του κοινού η οποία ενδυναμώνει λόγω της τηλεόρασης, του ραδιοφώνου αλλά και του ίντερνετ (blogging)».

Πράγματι, οι πορείες του 2003 στις ανά τον κόσμο αμερικάνικες πρεσβείες έδωσαν τη θέση τους στην αντιπολεμική εκστρατεία που διοργανώθηκε τις τελευταίες εβδομάδες στο Ίντερνετ κατά της επέμβασης στο Ιράκ. Ο κόσμος δεν βγήκε στους δρόμους, και από τον υπολογιστή του και τη ταμπλέτα του έδωσε τη δική του βροντερή αμφισβήτηση της αμερικάνικης πολιτικής. Στην εισβολή του Ιράκ δεν είχε ακόμα ανοίξει ούτε το YouTube ούτε και το Facebook (άνοιξαν δύο χρόνια μετά), ενώ εφαρμογές όπως το Twitter και το Tumblr ήρθαν αρκετά αργότερα. Στη παρολίγον εισβολή στη Συρία όμως με τα social media να αποτελούν μέρος της καθημερινότητας στη πλειοψηφία των δυτικών κοινωνικών, ο κάθε πολίτης, ασχέτως του πόσο πολιτικοποιημένος ή μη ήταν, είχε την ευκαιρία να συμμετάσχει, ακόμα και αν αυτή η συμμετοχή περιοριζόταν σε μια απλή ανάγνωση, στο παγκόσμιο ονλάιν debate, γύρω από την αναγκαιότητά της. 

Η αίσθηση για παράδειγμα που έδωσαν οι φωτογραφίες Αμερικανών του Πολεμικού Ναυτικού με τις καρτέλες πάνω στις οποίες έγραφαν την αντίθεσή τους δεν ήταν μόνο πρωτόγνωρη σε σχέση με τα δεδομένα του 2003 αλλά και παράγοντας επιρροής και πίεσης στην αμερικάνικη κυβέρνηση που έβλεπε κορυφαίο θεσμό του έθνους να στρέφει τη κοινή γνώμη εναντίον μιας απόφασής της.

Στο YouTube μπορούσες να μάθεις τακτικές και των δύο αντιμαχόμενων πλευρών στη Συρία, ενώ στο Facebook να απαντήσεις σε ζωντανό χρόνο σε άρθρα, editorials, αναλύσεις και επιχειρήματα μεγάλων ειδησιογραφικών δικτύων, εφημερίδων, καναλιών, στρατηγικών think tanks και πολιτικών αμφισβητώντας ευθέως θέσεις και προθέσεις.

Γιατί μπορεί να ακούς τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ να μιλάει υπέρ της εισβολής εξηγώντας ότι κατανοεί πάντως την αντιπολεμική ρητορική καθώς και ο ίδιος κάποτε τασσόταν υπέρ της ειρήνης, αλλά όταν βλέπεις τη φωτογραφία της αντίθεσης, ωθείσαι να ερευνήσεις τι είναι αυτό που τον έκανε να αλλάξει γνώμη, και να σκεφτείς σε ποια από τις δύο περιπτώσεις είχε δίκιο.

22 Απριλίου 1971. Ο Τζων Κέρι, βετεράνος του Βιετνάμ και ειρηνιστής πλέον, εξηγεί στη Σύγκλητο τη τρομακτική του εμπειρία που είχε στον πόλεμο και το πόσο καταστροφικός είναι για τις ζωές και τη ψυχολογία των στρατιωτών.

Ασφαλώς, ο περίπλοκος και όχι τόσο φανερός κόσμος της διπλωματίας είχε τον δικό του ρόλο στην αποτροπή της επέμβασης στη Συρία, την οποία ωστόσο δεν στήριξε ούτε το βρετανικό κοινοβούλιο μετά τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της χώρας. Όμως η παρατήρηση του Μπρεζίνσκι είναι μία υπαρκτή πρόκληση που σε καλεί να αναρωτηθείς, τι θα είχε συμβεί το 2003 αν το ίντερνετ ήταν αυτό που είναι σήμερα και αν έχει δίκιο όταν ισχυρίζεται πως «σήμερα είναι πιο εύκολο να σκοτώσεις 1 εκ. ανθρώπους παρά να τους ελέγξεις».