Ξημερώματα 14ης Μαρτίου 1957

«Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει.

Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.»

Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης γεννήθηκε στην Τσάδα της Πάφου, στις 28 Φεβρουαρίου 1938. Ήταν το τέταρτο παιδί της οικογένειας του Μιλτιάδη. Στην οικογένεια του Ευαγόρα ανήκει – δεύτερος ξάδερφος – και ο Στέλιος Μαυρομμάτης, και αγωνιστής της ΕΟΚΑ με τον οποίο τον συνέδεσε μοίρα κοινή.

Πέρασε τις 6 τάξεις του Δημοτικού σχολείου με άριστα. Την 1η Απριλίου 1956, ο Ευαγόρας πρωταγωνιστεί σε διάφορες διαδηλώσεις κατά των Άγγλων. Συγκεκριμένα, στις 2 Ιουνίου θα γινόταν η στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ. Στην Αγγλία και σε όλες τις αποικίες γίνονταν προετοιμασίες για το μεγάλο γεγονός. Στην Πάφο στο «Ιακώβιο Γυμναστήριο» αναρτάται η αγγλική σημαία, γεγονός που εξοργίζει τους μαθητές. Παραμονή της στέψης, οι μαθητές της Πάφου και οι φοιτητές του Λιασιδίου Κολεγίου οργάνωσαν διαδήλωση με αίτημα να υποσταλεί η αγγλική σημαία και να εκκενωθεί το γήπεδό τους από στρατιώτες και αστυνομικούς. Ο 15χρονος τότε Ευαγόρας αναρριχάται στον ιστό, κατεβάζει και σκίζει την αγγλική σημαία: το γεγονός αυτό έδωσε το έναυσμα για επέκταση των διαδηλώσεων.

Οι μαθητές και το πλήθος συγκρούονται με την αστυνομία, η οποία ενισχύεται από Τούρκους. Ο διοικητής στέλνει διαταγή να αποσυρθούν οι αστυνομικοί, γιατί δεν έπρεπε η στέψη της βασίλισσα να αμαυρωθεί με αίμα. Έτσι οι μαθητές παρέσυραν ό,τι είχε σχέση με τους εορτασμούς για την στέψη. Η Πάφος έγινε το μόνο μέρος όπου δεν γιορτάστηκε η στέψη. Ο Ευαγόρας συνελήφθη, αλλά αφέθηκε ελεύθερος λόγω της μικρής του ηλικίας.

Σε ηλικία 17 χρόνων, ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης εγκατέλειψε το σχολείο και εντάχθηκε στις αντάρτικες ομάδες της ΕΟΚΑ. Στις 17 Νοεμβρίου 1955 οι μαθητές του Γυμνασίου συγκεντρώθηκαν και προετοίμαζαν μια διαδήλωση από τις γνωστές που οργάνωνε η ΑΝΕ (Άλκιμος Νεολαία ΕΟΚΑ) ως αντιπερισπασμό. Οι στρατιώτες είχαν διαταγή να πυροβολήσουν αδιάκριτα τους διαδηλωτές. Ο Ευαγόρας συλλαμβάνεται και οδηγείται στο δικαστήριο με την κατηγορία ότι συμμετείχε παράνομα σε οχλαγωγίες. Ο Ευαγόρας δεν παραδέχτηκε την κατηγορία και η δίκη αναβλήθηκε για τις 6 Δεκεμβρίου. Ήταν η αρχή του τέλους. Μια μέρα πριν τη δίκη, μπαίνει κρυφά στο σχολείο και αφήνει στην έδρα ένα σημείωμα:

Παλιοί συμμαθηταί, Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα

μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.

Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ‘χω παρέα μόνη

κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.

Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ‘ρθει το καλοκαίρι

Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.

Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια

να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.

Τα σκαλοπάτια θ’ ανεβώ, θα μπω σ’ ενα παλάτι,

το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.

Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,

βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.

Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου

και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.

Γειά σας παλιοί συμμαθηται. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα με βρει εκεί.

Ευαγόρας Παλληκαρίδης

Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 μαζί με άλλους 2 συναγωνιστές του μετέφεραν όπλα και τρόφιμα από την Λυσό. Ξαφνικά βρέθηκαν αντιμέτωποι με αγγλική περίπολο. Οι 2 συναγωνιστές του Ευαγόρα κατάφεραν να διαφύγουν, αλλά ο ίδιος συνελήφθη. Στην κατοχή του είχε ένα πυροβόλο Μπρέν γρασαρισμένο. Ήταν συνεπώς ανέτοιμο για να χρησιμοποιηθεί. Επίσης κουβαλούσε 3 γεμιστήρες γεμάτες.

Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού και μεταφέρθηκε στη Λευκωσία και η δίκη ορίζεται για τις 15 Μαρτίου. Στη δίκη του ο Παλλικαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του:

Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο.

Την επόμενη μέρα της καταδίκης του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτιγκ, με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Βουλή των Ελλήνων στέλνει τηλεγραφήματα προς την Βουλή των Κοινοτήτων και τα Ηνωμένα Έθνη. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν αν ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτιγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.

Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει:

Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ‘ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.

Απαγχονίστηκε στις 13 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 18 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους.

Ο τάφος του βρίσκεται στα Φυλακισμένα Μνήματα στη Λευκωσία.

ΚΥΠΡΟΣ ΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

“Η ώρα του θανάτου πλησιάζει μα στην ψυχή μας φωλιάζει η ηρεμία. Αυτή τη στιγμή ακούμε την ηρωική Συμφωνία του Μπετόβεν.”

Ανδρέας Ζάκος

Γεννήθηκα το έτος που το τρισκατάρατο ΠΑΣΟΚ θριάμβευσε στις εκλογές. Τότε που το ψήφισαν μέχρι και τα κουνούπια. Μεγάλωσα μαζί με την ιδιωτική τηλεόραση. Σπούδασα με κομματικοποιημένους δασκάλους βουτηγμένους στη μπόχα του πουλημένου συνδικαλισμού. Γνώρισα τον αθλητισμό σε στοιχειωμένη παράγκα. Αηδίασα με τις κοιλάρες των ιερέων. Τρόμαξα από την αναίδεια των πολιτικών.

Γνώρισα ένα σύστημα που είναι έτοιμο για όλα. Ένας καλοεπεξεργασμένος ως την τελευταία του λεπτομέρεια υπόγειος λαβύρινθος που απαρτίζεται εξ ορισμού από γνήσια υλικά βόθρου, εξουσιομανίας και άκρατης λαγνείας. Η ζωή του είναι ο θάνατός σου. Η σάρκα του η ψυχή σου. Η φύση του η λήθη.

Τραγικό παράδειγμα που επιβεβαιώνει τον κανόνα είναι η Κύπρος. Η γενιά μου ακούει το όνομά της και οι συνειρμοί που προκύπτουν δεν είναι παρά οι ενδεικτικές αντανακλάσεις της μοναδικής νεοελληνικής πραγματικότητας που επιβιώνει μεταπολιτευτικά: ακούσαμε για το ’74 και μετά βρεθήκαμε σε αυτοματισμούς όπως… Βίσση… Νταλάρας… οι 12 βαθμοί στη Γιουροβίζιον… και λοιπές επιπόλαιες καταστάσεις… ύστερα ήρθε το κενό, το απόλυτο μπλακ άουτ… και μεταφερθήκαμε στην διζωνική δικοινοτική ομοσπονδία… το στρατηγικό βάθος και τη βλάχα τη Μακρυπούλια που ερωτεύτηκε στο νησί.

Τη λέξη “επικοισμοί” τη μάθαμε διαβάζοντας για τη Δυτική Όχθη σε ξένες και σε όλες τις ελληνικές εφημερίδες.

Ποιος δεν θέλει τη συνέχεια της Ιστορίας; Καλά, πέρα από τον αμερικανοσιωνιστικό παράγοντα σύμφωνα με τους φωστήρες του γκρικ ίντερνετ.

Γιατί;

Από πότε τους βολεύει το τουρκικό κράτος;

Ποιοι μιλάνε για ανθρώπινα δικαιώματα; Και γιατί δεν μιλάνε ποτέ για τις υποχρεώσεις;

ΚΥΠΡΟΣ ΓΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΠΑΣΟΚ: Το “Σ” για τα σούργελα

“Μου γράφεις να γυρίσω πίσω στην Ελλάδα. Τι να κάνω εγώ σε μία χώρα που κατοικείται από οκτώ εκατομμύρια καγκουρώ;”

Ανδρέας Γ. Παπανδρέου

(από επιστολή του στον κουμπάρο του Αδαμάντιο Πεπελάση το 1957)

Πόσο “ιδιωτική” είναι η ιδιωτική ζωή των δημοσίων ανδρών; Σε ποιο βαθμό δικαιούται η κοινή γνώμη να πληροφορείται για την “κρυφή” ζωή εκείνων που διευθύνουν τις τύχες των λαών;

Η σοβαρότητα, η υπευθυνότητα και η τήρηση των κανόνων της τρέχουσας ηθικής αποτελούν αναγκαία συστατικά της προσωπικότητας όλων εκείνων που επιζητούν ή ασκούν την εξουσία. Και ο λαός έχει δικαίωμα να γνωρίζει σε ποιους έχει εμπιστευτεί ή πρόκειται να εμπιστευτεί τις τύχες του. Ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα των πολιτικών ηγετών δεν είναι ιδιωτική αλλά δημόσια υπόθεση.

Οι αναγνώστες μου ξέρουν πολύ καλά ότι γράφοντας για τα “έργα και τις ημέρες” του Ανδρέα Παπανδρέου ποτέ δεν απομακρύνθηκα από τον καθαρά πολιτικό στοχασμό και από τη δημοσίευση γεγονότων και καταστάσεων που είχαν πολιτικές και μόνο επιπτώσεις. Είναι, άλλωστε, αδιαμφισβήτητο: Με ενδιαφέρουν αποκλειστικά και μόνο οι πολιτικές συνέπειες της ζωής και του χαρακτήρα του σημερινού πρωθυπουργού. Δεκάρα τσακιστή δεν θα έδινα ποτέ για να μάθω λεπτομέρειες της προσωπικής ζωής του Ανδρέα Παπανδρέου αν μέσα από αυτές δεν επρόκειτο να φωτιστεί η όλη πολιτική του πορεία και αν αυτό δεν βοηθούσε την πρόγνωση για το τι μπορεί να συμβεί στο λαό μας όσο βρίσκεται στην εξουσία αυτός ο “αερόλιθος” της πολιτικής. Και πιστεύω ακράδαντα ότι αν ο λαός είχε γνωρίσει έγκαιρα τον χαρακτήρα του Ανδρέα Παπανδρέου, δεν θα έφτανε ποτέ ο άνθρωπος αυτός στην εξουσία. Και για όσους τυχόν επιμένουν ότι το να γράφει κανείς για τις “ερωτικές περιπέτειες” ενός δημόσιου άνδρα αποτελεί υπηρεσία στον “κίτρινο τύπο”, σπεύδω να δηλώσω ότι οι “ιστορίες” του αρχηγού του ΠΑΣΟΚ με την Ράγκνια Νίμπλουμ, τη Βασούλα Παπανδρέου, την κυρία Παναγοπούλου ή τη Δήμητρα Λιάνη είναι… μικροεπεισόδια μπροστά σε άλλες εκδηλώσεις και ενέργειές του.

Οι δημόσιοι άνδρες δεν έχουν ιδιωτική ζωή. Ο λαός έχει δικαίωμα να γνωρίζει τα πάντα για τους ηγέτες του. Γι’ αυτό είναι απολύτως αδύνατο να επιχειρήσει κανείς διαχωρισμούς ανάμεσα στη λεγόμενη “προσωπική” ζωή των πρωταγωνιστών της δημόσιας ζωής και στα γεγονότα που ενδιαφέρουν άμεσα την κοινή γνώμη και τους πολίτες-ψηφοφόρους.

Ο Γιώργος γνώρισε την Εύα στο Λονδίνο. Παντρεύτηκαν, αλλά κράτησε κρυφό το γάμο τους! Όχι μόνο από τον πατέρα του, αλλά και από τη μητέρα του. Δεν τόλμησε ούτε σ’ αυτήν να το πει.

Η Εύα βοήθησε αποτελεσματικά τον Γιώργο στις σπουδές του. Και στο τέλος, η Εύα ήταν εκείνη που έγραψε την πανεπιστημιακή διατριβή με την οποία ο Γιωργάκης Παπανδρέου πήρε το περιπόθητο “χαρτί”. Ύστερα το νέο ζευγάρι αποφάσισε να έλθει και να εγκατασταθεί στην Ελλάδα. Η απόφαση αυτή ήταν για την Εύα μεγάλη θυσία, γιατί ήδη της είχε προσφερθεί μια θαυμάσια σταδιοδρομία στη Γενεύη. Ο Γιώργος όμως επέμενε να εγκατασταθούν στην Ελλάδα. Ήθελε να κάνει πολιτική καριέρα βασιζόμενος στον πατέρα του. Και η Εύα έβλεπε ότι τόσο ο άντρας της όσο και η Μάργκαρετ, παρά τις ψυχρότατες σχέσεις τους με τον Ανδρέα, δεν ήσαν διατεθειμένοι να χάσουν τη μεγάλη ευκαιρία. Έβλεπαν ότι το ΠΑΣΟΚ χτυπούσε ήδη την πόρτα της Εξουσίας.

Στην Ελλάδα, η Εύα ένιωσε γρήγορα τον πρώτο ισχυρό κλονισμό: Την πρώτη μέρα που έφαγαν στο Καστρί με τον Ανδρέα και την Μάργκαρετ, διαπίστωσε με οδυνηρή κατάπληξη ότι ο Ανδρέας και η Μάργκαρετ αγνοούσαν ότι ήταν η σύζυγος του γυιου τους. Της φερόντουσαν σαν να είχαν μπροστά τους μια … “καλή φίλη” του Γιώργου από το Λονδίνο!

Κάποια μέρα βέβαια έμαθε και το Καστρί ότι ο Γιώργος και η Εύα είχαν κάνει πολιτικό γάμο στο Λονδίνο. Εδώ όμως ήταν Ελλάδα, και καθώς το νεαρό ζευγάρι άρχιζε σιγά-σιγά να αποκτά τον δικό του κύκλο, ανέκυπτε εκ των πραγμάτων η ανάγκη να γίνει και θρησκευτικός γάμος, αφού στη χώρα μας δεν είχε ακόμα νομοθετηθεί ο πολιτικός γάμος και οι πολιτικοί γάμοι Ελλήνων που είχαν τελεσθεί στο εξωτερικό εθεωρούντο ανυπόστατοι, δηλαδή σαν να μην είχαν γίνει ποτέ.

Αυτό δημιουργούσε ψυχολογικό πρόβλημα για την Εύα, πολύ περισσότερο όταν σκεπτόταν ότι θα γινόταν και μητέρα και ήξερε ότι το παιδί τους δεν θα μπορούσε να δηλωθεί ως γνήσιο στα ελληνικά ληξιαρχεία. Έθεσε, λοιπόν, στον Γιώργο ζήτημα θρησκευτικού γάμου. Και τότε βρέθηκε μπροστά σε μια οδυνηρή έκπληξη: ο Γιώργος Παπανδρέου της δήλωσε ορθά-κοφτά ότι σε καμιά περίπτωση δεν είχε σκοπό να κάνει θρησκευτικό γάμο γιατί, όπως της είπε, ήταν εκ πεποιθήσεως άθεος! Στην παρατήρηση της Εύας ότι θα υπήρχε πρόβλημα νομιμότητας του παιδιού τους αν έμενε έγκυος, ο Γιώργος της έδωσε την απάντηση ότι αμέσως μετά την άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, ο πατέρας του θα περνούσε το νόμο για την αναγνώριση του πολιτικού γάμου και θα λυνόταν το πρόβλημα.

Άρχιζαν όμως έτσι οι απογοητεύσεις και οι ανησυχίες της Εύας. Έβλεπε ότι είχε γίνει μέλος μιας οικογένειας όπου ο μόνος θεός ήταν το συμφέρον και τίποτε άλλο. Η πλήρης αθεΐα του Γιώργου δεν ήταν μια απλή αδιαφορία ενός νέου ανθρώπου απέναντι στη θρησκεία και τις τελετουργίες της, όπως είχε υποθέσει στην αρχή η Εύα. Ήταν μια σκληρή πεποίθηση, ζυμωμένη μέσα σ’ ένα περιβάλλον άκρατου ατομισμού. “Δεν υπάρχει αγάπη σ’ αυτή την οικογένεια”, μου είπε σε κάποια στιγμή η Εύα Παπανδρέου. “Δεν υπάρχουν αισθήματα. Υπάρχει μόνο το συμφέρον του καθενός”.