J’ accuse!

Το σύμβολο της οργής εναντίον εκείνου που κάνει κατάχρηση της εξουσίας του.Η ανοιχτή επιστολή του εκπροσώπου του νατουραλισμού Εμίλ Ζολά προς την εφημερίδα “L’Aurore” με ημερομηνία δημοσίευσης 13 Ιανουαρίου 1898.

Η επιστολή απευθύνεται στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας με το συγγραφέα της να κατηγορεί την κυβέρνηση για αντισημιτισμό και την άδικη φυλάκιση του Γάλλου λοχαγού Αλφρέδου Ντρεϋφούς στον οποίο επεβλήθη ισόβια εξορία και φυλάκιση.

Σε φυλάκιση ενός έτους καταδικάστηκε και ο ίδιος ο Ζολά διέφυγε όμως στην Αγγλία και επέστρεψε τον Ιούνιο του 1899.

Ο Ντρεϋφούς, γιος εύπορης εβραϊκής οικογένειας, γεννήθηκε το 1859 σε μια επαρχία της βορειοανατολικής Γαλλίας την οποία άφησε για να έρθει στο Παρίσι το 1871. Το 1894, σε μια φαινομενικά ειρηνική χρονική περίοδο εν τούτοις ανήσυχη στο παρασκήνιό της, μια καθαρίστρια γαλλίδα κατάσκοπος που δούλευε στη γερμανική πρεσβεία με σκοπό να παρακολουθεί τις δραστηριότητες του τότε στρατιωτικού ακόλουθου Μαξιμιλιανού Σβάρτσκοπτεν, σε μια φασίνα ρουτίνας, βρήκε σε κάποιο κάλαθο αχρήστων ένα “μπορντερώ” (μνημόνιο/έγγραφο από ντοσιέ).

Το συγκεκριμένο έγγραφο, σκισμένο σε έξι κομμάτια, υποσχόταν στον ακόλουθο σημαντικές πληροφορίες για μια σειρά από στρατιωτικά θέματα, τα περισσότερα άκρως εμπιστευτικά. Υποβάλλεται στο Γενικό Επιτελείο του γαλλικού Στρατού και αμέσως κινείται γη και ουρανός προκειμένου να βρεθεί ο προδότης.

Μέσα από έρευνες και συγκρίσεις διαφόρων γραφικών χαρακτήρων και με τη συμβολή του ειδικού γραφολόγου Αλφόνσου Μπερντιγιόν, οι Αρχές προχωρούν στις 15 Οκτωβρίου στη σύλληψη του Γάλλου λοχαγού του πυροβολικού Αλφρέδου Ντρεϋφούς. Μην έχοντας ο ίδιος πρόσβαση στα στοιχεία που οδήγησαν στην ποινή του, υφίσταται την ατιμωτική καθαίρεσή του στην αυλή της Στρατιωτικής σχολής με θραύση του ξίφους του στις 5 Ιανουαρίου του 1895 και στις 13 Απριλίου εξορίζεται στο Νησί του Διαβόλου στη Γαλλική Γουιάνα.

Η Υπηρεσία Πληροφοριών εξαίρει τον συντονισμό και ο γαλλικός Τύπος γιορτάζει την επιτυχή έκβαση της υπόθεσης ενώ στο πρόσωπο του Ντρεϋφούς η χώρα έβλεπε την προδοσία όλων των Γάλλων Εβραίων εναντίον της.

Δυο χρόνια αργότερα, η μαντάμ Μπαστιάν, η ίδια καθαρίστρια που είχε βρει το μπορντερώ, εντοπίζει και νέο έγγραφο με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα, μόνο που αυτή τη φορά ο γνωστός “προδότης” ήταν ουσιαστικά πρακτικώς αδύνατο να το έχει συντάξει καθώς βρισκόταν στο Νησί του Διαβόλου. Ο αντισυνταγματάρχης Ζωρζ Πικάρ διατάσσει έρευνα και τα αποτέλεσμα δείχνουν ως ένοχο τον ουγγρικής καταγωγής ταγματάρχη Φερτινάντ Εστερχάζι. Το σύστημα της χώρας καλύπτει τον Εστερχάζι, ο Πικάρ παίρνει δυσμενή μετάθεση στην Τυνησία και η υπόθεση Ντρεϋφούς συνεχίζει να παραμένει κλειστή με την κοινωνία της χώρας να βρίσκεται σε αναταραχή προκαλώντας τριγμούς στα θεμέλια της Τρίτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Η δε Γερμανία διαμηνύει διά του τότε υπουργού των Εξωτερικών της Μπίλοφ πως “όσο τραβάει η υπόθεση τόσο κακό κάνει στην ίδια την Ευρώπη”. Τελικά ο Εστερχάζι κρίνεται αθώος από το στρατοδικείο.

Στις 13 Ιανουαρίου 1898 δημοσιεύεται στη πρώτη σελίδα της “L’ Aurore” η ανοιχτή επιστολή του Ζολά προς τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Με το “Κατηγορώ” του ο Ζολά στρέφει τα βέλη του κατά του γαλλικού στρατού για συγκάλυψη εκτοξεύοντας τις πωλήσεις της εφημερίδας στις 300.000 χιλιάδες από τα 30.000 αντίτυπα που συνήθιζε να τυπώνει.

Αντισημιτικές εξεγέρσεις ξεσπούν και παρόλο που η Γαλλία ήταν μέχρι τότε φιλόξενη χώρα το κύριο σύνθημα που επικρατεί στις πορείες είναι “θάνατος στους εβραίους”. Σε αυτό το κλίμα η κυβέρνηση παραπέμπει τον Ζολά σε δίκη για συκοφαντία επιβάλλοντάς του πρόστιμο 3.000 φράγκων και φυλάκιση ενός έτους.

Τον Αύγουστο του ίδιου έτους ωστόσο, γίνεται τελικώς γνωστό πως ο πραγματικός συντάκτης των εγγράφων ήταν ο Συνταγματάρχης Ζοζέφ Ανρί. Μένοντας μόνος πλέον καθώς οι συνεργοί του τον είχαν εγκαταλείψει και κουρασμένος από μια σειρά ανακρίσεων παραδέχτηκε πως πλαστογράφησε το μπορντερώ προκειμένου να στοχοποιήσει με τον Εστερχάζι τον Ντρεϊφούς. Ο ίδιος αυτοκτονεί λίγο αργότερα και ο Εστερχάζι διαφεύγει στο Λονδίνο.

Το Ιούνιο του 1899 ο Ντρεϋφούς επέστρεψε από τον τόπο εξορίας του και μια νέα δική ξεκίνησε στην οποία καταδικάστηκε ξανά. Νέες ταραχές ξεσπούν και πέφτει η κυβέρνηση ενώ ο Γάλλος Πρόεδρος απονέμει λίγο αργότερα στον Ντρεϋφούς χάρη. Τον Ιούλιο του 1906 το εφετείο τον απαλλάσσει οριστικώς από κάθε κατηγορία και στις 22 Ιουλίου του δίδεται το μετάλλιο της Λεγεώνας της Τιμής. Πολέμησε αργότερα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο ως αντισυνταγματάρχης, αν και σε μεγάλη ηλικία πλέον, και πέθανε στο Παρίσι στις 12 Ιουλίου του 1935, δυο μέρες πριν από την Ημέρα της Βαστίλλης, σε ηλικία 76 ετών.

Ο γιος του, Πιέρ Ντρεϋφούς, πήρε και εκείνος μέρος στον Πρώτο Παγκόσμιο και κέρδισε το Σταυρό του Πολέμου, ενώ τα δύο ανήψια του που επίσης πολέμησαν στο πυροβολικό, έχασαν τη ζωή τους στις μάχες.

Η υπόθεση Ντρεϋφούς επηρέασε καθοριστικά μεταξύ άλλων και τον ουγγρο-εβραϊκής καταγωγής δημοσιογράφο Τεοντόρ Χερτσλ.

Κάλυπτε τότε τα γεγονότα και τον απόηχό τους για την Neue Freie Presse και το 1896 έγραψε το Der Judenstaat, ιδρύοντας παράλληλα τον Σιωνιστικό Οργανισμόμε σκοπό τη δημιουργία εβραϊκού κράτους στη γη του Ισραήλ. Η υπόθεση Ντρεϋφούς είχε επιβεβαιώσει και τις τελευταίες του υποψίες πως οι Εβραίοι δεν θα μπορούσαν ποτέ να ελπίζουν σε μια δίκαιη και ισότιμη αντιμετώπιση εντός της Ευρώπης.

Από την άλλη υπήρξαν φωνές που συνέχιζαν να πιστεύουν αν όχι στην Ευρώπη τουλάχιστον στην Γαλλία, με πιο χαρακτηριστική εκείνη του Εβραίου φιλόσοφου Εμμανουήλ Λεβινάς που είπε πως “μια χώρα που χωρίζεται στα δυο για έναν άσημο εβραίο στρατιωτικό είναι σίγουρα ένα μέρος στο οποίο αξίζει να πορευτείς”.

Χαρακτηριστική γελιογραφία της εποχής / Παρίσι, 13 Φεβρ. 1898, ένα παραδοσιακό οικογενειακό δείπνο. Στην πρώτη εικόνα κάποιος προτρέπει “να μη συζητήσουμε για την υπόθεση Ντρεϋφούς”. Στην δεύτερη εικόνα η λεζάντα μας ενημερώνει ότι τελικά τη συζήτησαν.

Σάββατο απόγευμα στο κέντρο

Λίγο πριν τις 5, η Πανεπιστημίου από το ΡΕΞ και κάτω κλειστή. Μπλοκαρισμένοι οδηγοί προσπαθούν να βρουν διέξοδο αριστερά και δεξιά. Ξένοι από όλες τις φυλές της Ασίας και της Αφρικής γεμίζουν τα παρκαρισμένα τρόλεϋ έξω από το Metropolis. Στην ερώτηση που κάνω στον αστυνομικό “γιατί είναι κλειστός ο δρόμος” η απάντηση είναι “λόγω πορείας”.

-Ποιων;

-Αντιρατσιστών που διαμαρτύρονται για το τοίχος στον Έβρο.

Δεν προλαβαίνω να στρίψω στην Πατησίων και ακούω τα συνθήματα να μαρτυρούν πως η πορεία πλησιάζει. Δεν ήταν πάνω από 300 άτομα.

Τις πρώτες σειρές τις αποτελούν οι στάνταρ φυσιογνωμίες του ΑΝΤΑΡΣΥΑ με το κατάλληλο πανό. Από κει και κάτω οι “αντιρατσιστές” είναι όλοι ξένοι, οι περισσότεροι μαύροι που έτσι όπως τους βλέπεις πας στοίχημα πως είναι οι γνωστοί τύποι του παραεμπορίου που έχουν πνίξει την Αθήνα αλλά και όλες πια τις πόλεις της χώρας. Το θέμα όμως δεν σταματάει εκεί καθώς με έκπληξη βλέπεις να κρατάνε καδρόνια (!!!) και να τα ανεβοκατεβάζουν ρυθμικά στους ήχους του συνθήματος “νομιμοποιείστε τους μετανάστες – σύνορα ανοιχτά για όλες τους εργάτες”.

… Αργότερα όταν επέστρεψα σπίτι είδα το φως το αληθινό.

Περνώντας μέσα από άλλες παρέες (λαθρο)μεταναστών φτάσαμε τελικά στην Ιουλιανού. Το θέαμα στο σαλόνι του θεάτρου ήταν ακόμα πιο απακαρδιωτικό. Εμείς και δύο κυρίες να περιμένουμε κανά δεκάλεπτο ακόμα μέχρι που μας ενημέρωσε η ταμίας πως τελικά δεν θα γίνει παράσταση.

-Μπορείτε να περιμένετε αν θέλετε, την παράσταση των 20:30.

Αλλά και πάλι κανείς δεν ήταν σίγουρος ότι ο κόσμος έχοντας πληροφορηθεί πως η κάθοδος στο κέντρο είναι προβληματική θα αποφάσιζε να έρθει. Ο Μεσσάλας άλλωστε, ένας από τους λίγους άριστους που έχουν μείνει, δεν ήταν ποτέ των κυκλωμάτων για να έχει ένα σίγουρο κοινό βρέξει χιονίσει. Οι δύο φίλες που συναντήσαμε μένανε κοντά όπως μας είπαν, και μέχρι τη στιγμή που φύγαμε κανείς άλλος δεν είχε προστεθεί στη μικρή μελαγχολική μας μάζωξη.

-Είμαστε σε εμπόλεμη κατάσταση, φώναξε φανερά αγανακτισμένη μια εργαζόμενη του θεάτρου! Έχουμε πόλεμο, πόλεμο!

Φύγαμε κάτι παραπάνω από απογοητευμένοι. Δεν είδαμε το κλασικό έργο αν και διψάγαμε τόσο για τον Πολιτισμό του, επειδή άλλοι αποφάσισαν για εμάς να δούμε και πάλι μια ακόμη φτηνή παράσταση του γνωστού θεάτρου σκιών που αποκαλούμε “μεταπολίτευση”.

Στο δρόμο της επιστροφής, περνώντας και πάλι μέσα από τα πλήθη των αλλάχου ακμπάρ, πήραμε απέναντι από το Πολυτεχνείο το τρόλεϋ. Εμείς, ένας γεροντάκος και 3 τύποι με τα γνωστά σεντόνια μέσα στα οποία είχαν τυλίξει τη πραμάτεια της μαφίας. Ούτε λόγος φυσικά για να χτυπήσουν εισιτήριο.

Στάση στο Σύνταγμα.

Τα αδέσποτα έξω από το Ζάππειο και το Κοινοβούλιο φωτισμένο. Οι δύο άγρυπνοι φρουροί του μνημείου και ο επόπτης τους στο σκοτάδι. Κάποιοι περαστικοί τουρίστες προσπερνούν βιαστικοί.

Όλα έδειχναν εκτός τόπου αν και βρίσκονται στο κέντρο της πόλης.

Πολλάν λυπημένος ο “σύντροφος” Χριστόφιας

«Μεγάλη προσωπικότητα» χαρακτήρισε ο Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Δημήτρης Χριστόφιας τον πρώην ηγέτη των Τουρκοκυπρίων Ραούφ Ντενκτάς, που απεβίωσε χθες, επισημαίνοντας ταυτόχρονα ότι η δράση του δεν ήταν η καλύτερη για τον κυπριακό λαό.

Πρόσθεσε ότι ο Ντενκτάς «ήταν συνεπής στο όραμα του για διχοτόμηση, η οποία ωστόσο δεν είναι αποδεκτή».

Αυτή είναι ώρα θρήνου για τους Τουρκοκύπριους και τους Τούρκους της Τουρκίας, συμπλήρωσε ο Πρόεδρος Χριστόφιας.

Ο κ. Χριστόφιας ανέφερε ότι είχε επικοινωνία με τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Ντερβίς Έρογλου, στον οποίο διαβίβασε συλλυπητήρια και πρόσθεσε ότι θα έχει επικοινωνία και με τον γιο του Ραούφ Ντενκτάς, Σερντάρ.

Ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ Άντρος Κυπριανού δήλωσε ότι ο Ραούφ Ντενκτάς ήταν ένας από τους πιο ακραίους Τουρκοκύπριους σε ό,τι αφορά την προοπτική λύσης του Κυπριακού, σημείωσε ωστόσο ότι εκτελούσε αποφάσεις της Άγκυρας.

Ο εκπρόσωπος τύπου της ΕΔΕΚ Δημήτρης Παπαδάκης δήλωσε ότι ο Ραούφ Ντενκτάς υπήρξε μια προσωπικότητα, «η οποία σημάδεψε αρνητικά τη νεότερη ιστορία της Κύπρου».

Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ντερβίς Έρογλου ανακοίνωσε ότι στην κηδεία του Ραούφ Ντενκτάς την ερχόμενη Τρίτη θα παραστούν ο Πρόεδρος της Τουρκίας Αμπντουλάχ Γκιουλ και άλλοι Τούρκοι επίσημοι.

==========

Ένα άλλο μνημόνιο (1966, Χριστούγεννα)

Χριστούγεννα ’66: ύστατη ευκαιρία της Δημοκρατίας

Οι μυστικές συναντήσεις Κωνσταντίνου-Παπανδρέου-Κανελλόπουλου που οδήγησαν στην κυβέρνηση Παρασκευόπουλου

Τα Χριστούγεννα του 1966 ήσαν από τα πιο κρίσιμα της νεότερης ιστορίας μας και λίγοι είχαν συνειδητοποιήσει ότι εκείνες τις μέρες παρουσιαζόταν η τελευταία ευκαιρία για να βγούμε από την πολιτική κρίση που είχε ξεσπάσει τον Ιούλιο του 1965. Η «ευκαιρία» ήταν η κυβέρνηση του Ιω. Παρασκευόπουλου, που σχηματίσθηκε με τη μυστική συμφωνία του τότε βασιλέως Κωνσταντίνου, του Γεωρ. Παπανδρέου και του Παν. Κανελλόπουλου, αφού προηγουμένως οι δύο τελευταίοι ανέτρεψαν την κυβέρνηση Στεφ. Στεφανόπουλου.

Δικαιολογημένη είναι η απορία, όσων δεν έζησαν τότε τα δραματικά γεγονότα: αφού συμφώνησαν οι τρεις πρωταγωνιστές της πολιτικής ζωής του τόπου για τη λύση αυτή, γιατί η χώρα δεν μπόρεσε να βγει από το πολιτικό αδιέξοδο και η Ελλάδα κατρακύλησε στη συμφορά της δικτατορίας; Γιατί χάθηκε η τελευταία ευκαιρία να επιζήσει η δημοκρατική ομαλότητα;

Όσα μεσολάβησαν, διαδραματίσθηκαν στο παρασκήνιο, και λάθη, καταλογίζονται σε πολλές πλευρές. Πέραν, όμως, των δύο προσώπων που αποτελούσαν τους φανερούς «μονομάχους», τον Ανώτατον Άρχοντα και τον αρχηγό της Ε.K. –υπήρχε και κάποιος άλλος που έπαιξε καταλυτικό ρόλο, κινούμενος στο ημίφως αυτού του παρασκηνιού. Αλλά, αυτά στην ώρα τους. Η ιστορία όπως εξελίχθηκε τότε, συγκεντρώνει όλα τα στοιχεία ενός «πολιτικού θρίλερ». Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Τo έχουμε γράψει κι άλλοτε: η υπόθεση της «αποστασίας», δεν είναι τόσο απλή, όσο θέλουν να την παρουσιάζουν ορισμένοι. Η τύφλωση των παθών εκείνη την εποχή, εμπόδισε τους πολλούς να δουν την αληθινή εικόνα των γεγονότων και την ουσία του προβλήματος. Αλλά και το γεγονός ότι πρωθυπουργός τυχαίνει να είναι σήμερα ο πρωταγωνιστής της κυβέρνησης Νόβα (ορκίσθηκε κατά τρόπο ατυχή και ανορθόδοξο μετά την παραίτηση του Γ. Παπανδρέου), εμποδίζει ακόμα και στις μέρες μας τη σωστή ενατένιση των πραγμάτων.

Η κρίση ξέσπασε με την υπόθεση «ΑΣΠΙΔΑ». Δεν είναι του παρόντος να αναλύσουμε το ειδικό αυτό θέμα. Απλώς θα αναφέρουμε ότι η οργάνωση αυτή μέσα στο στρατό υπήρχε ως αντιστάθισμα του ΙΔΕΑ, πέρασε από διάφορα στάδια και προσανατολισμούς, έως ότου κατέληξε να πλευρίσει τον κ. Ανδρ. Παπανδρέου, η δυναμικότητα του οποίου, είχε εντυπωσιάσει τους αξιωματικούς που μετείχαν στην οργάνωση. Από τη στιγμή όμως που γίνεται γνωστή η ύπαρξη του ΑΣΠΙΔΑ, και μαζί συνδέεται το όνομα του κ. Α. Παπανδρέου, αρχίζουν τα σοβαρά προβλήματα.

Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου βρίσκεται σε δύσκολη θέση.

Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος, νεαρός και άπειρος, επηρεάζεται από τις κραυγές της Δεξιάς, που τον «βεβαιώνουν» ότι ο γιος του πρωθυπουργού με τον ΑΣΠΙΔΑ, θα τον αποτρέψουν! Αποκαλύπτεται ο ρόλος του Γαρουφαλιά, ως τοποτηρητή των Ανακτόρων. Ακολουθούν οι επιστολές βασιλέως-πρωθυπουργού, τις οποίες ο τελευταίος αποκρύπτει από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος.

Όταν πια η διαφωνία θα γίνει φανερή, τα επιτελικά στελέχη της Ε.Κ., συμβουλεύουν τον Γ. Παπανδρέου να ορίσει προσωρινά έναν έμπιστο συνεργάτη του στο υπουργείo Εθνικής Αμύνης, μέχρις ότου τελειώσει η δικαστική έρευνα για τον ΑΣΠΙΔΑ και να μην παραιτηθεί από πρωθυπουργός.

Τα όσα ακολούθησαν, είναι γνωστά. Ο Γ. Παπανδρέου δεν δέχεται «συμβιβασμό» και παραιτείται. Η νέα κυβέρνηση του Γ.Νόβα, ορκίζεται αστραπιαία με τρόπο ανορθόδοξο, με αποτέλεσμα να δίνει την εντύπωση ότι υπήρξε συνωμοσία. Δυναμικός παράγων σ’ αυτήν την κυβέρνηση, ήταν ο κ.Μητσοτάκης, ο οποίος στην «Πολιτική του βιογραφία», παραδέχεται ότι «…Πάντως θεωρώ ότι η τακτική που ηκολουθήθη, ήτο εσφαλμένη…».

Ας φθάσουμε όμως στη συγκεκριμένη περίοδο που μας ενδιαφέρει, όταν πρωθυπουργός ήταν ο Στεφ. Στεφανόπουλος.

Ενώ πλησίαζαν τα Χριστούγεννα του 1966, η ατμόσφαιρα στην εορταστική Αθήνα ήταν βαριά. Στις 20 Δεκεμβρίου, όλοι αιφνιδιάστηκαν από την ξαφνική δήλωση του αρχηγού της ΕΡΕ Παν. Κανελλόπουλου, ότι το κόμμα του, παύει να υποστηρίζει την κυβέρνηση Στεφανόπουλου…

Η δήλωση εκείνη, είχε ξαφνιάσει και τον ίδιο τον τότε πρωθυπουργό, επειδή είχε άλλες διαβεβαιώσεις. Ο Στεφ. Στεφανόπουλος, είχε αφηγηθεί στο συντάκτη αυτού του κειμένου ότι είχε ζητήσει από τον Παν. Κανελλόπουλο μια χάρη. Όταν ανέλαβε την πρωθυπουργία, επισκέφθηκε τον αρχηγό της ΕΡΕ στο «ερημητήριό του», στο Στροφύλι της Κηφισιάς, και του είπε:

-Βλέπεις Παναγιώτη, κάτω από ποιες συνθήκες γίνομαι πρωθυπουργός. Θα ήθελα να σε παρακαλέσω, όταν κρίνεις, για λόγους που εσύ θα νομίζεις, ότι δεν θα μπορείς να με στηρίζεις άλλο, μη με ανατρέψεις μέσα στη Βουλή. Τηλεφώνησέ μου, κι εγώ θα υποβάλω την παραίτησή μου αμέσως για «λόγους υγείας»…

Ο Κανελλόπουλος πράγματι του έδωσε αυτή την διαβεβαίωση, αλλά λίγες μερες πριν από τα Χριστούγεννα, στις 20 Δεκεμβρίου, εδήλωσε ότι παύει να στηρίζει την κυβέρνηση Στεφανόπουλου. Τι είχε συμβεί; Ο ίδιος ο Π. Κανελλόπουλος, πολύ αργότερα, είχε διευκρινήσει: «Η πράξη μου εκείνη, έχει την προϊστορία της. Η μία φάση της προϊστορίας αυτής, σημειώθηκε σε δημόσιο χώρο, στην Βουλή. Η άλλη φάση δεν ήταν φανερή, όχι όμως από δική μου υπαιτιότητα, αλλά επειδή παρά την βαθειά μου αντιπάθεια στα παρασκήνια, έπρεπε να σεβαστώ, για έναν αγαθό άλλωστε σκοπό, την επιθυμία του Βασιλέως Κωνσταντίνου και του Γεωργίου Παπανδρέου. Γύρω από την αφανή αυτή φάση της προϊστορίας που είχε η κυβερνητική αλλαγή του Δεκεμβρίου 1966, ελέχθησαν και εγράφησαν πολλά. Άλλα είναι ανακριβή, άλλα απλές υποθέσεις και άλλα, μισές αλήθειες. Υφάνθηκε και ένα ολόκληρο παραμύθι…».

Τι είχε συμβεί λοιπόν;

Στις 30 Νοεμβρίου, στην καθιερωμένη μεγάλη θρησκευτική εορτή του Αγίου Ανδρέα, η Πάτρα ήταν σημαιοστολισμένη και ο κόσμος είχε πλημμυρίσει τους δρόμους. Ο βασιλεύς Κωνσταντίνος, ο πρωθυπουργός Στ. Στεφανόπουλος και ο αρχηγός της ΕΡΕ, παρακολούθησαν τη λειτουργεία στο Ναό του Αγ. Ανδρέα. Σύμφωνα με την παλιά συνήθεια, μετά τη λιτανεία, ο δήμαρχος παρέθεσε γεύμα στο δημαρχείο για τους επίσημους. Ο Στεφανόπουλος, οι υπουργοί που τον είχαν συνοδεύσει καθώς και οι τοπικοί παράγοντες είχαν πάρει τις θέσεις τους, αλλά το γεύμα δεν μπορούσε να αρχίσει, διότι ο Κωνσταντίνος και ο Παν. Κανελλόπουλος, είχαν κλειστεί μόνοι τους, στο γραφείο του δημάρχου. «Έχω να σας πω κάτι σοβαρό κ. Πρόεδρε», είπε ο Βασιλεύς». Γράφει ο Π. Κανελλόπουλος… Τότε μου ανεκοίνωσε, ότι από τις αρχές Νοεμβρίου, βρισκόταν σε έμμεση επικοινωνία με τον αρχηγό της Εν. Κέντρου. Την πρωτοβουλία είχε ο Γεώργιος Παπανδρέου. Αυτό προκύπτει και από ένα τετρασέλιδο δακτυλογραφημένο μνημόνιο, που –όταν ολοκληρώθηκαν οι συνεννοήσεις και εφθάσαμε και οι τρεις, ο Βασιλεύς, ο Γ. Παπανδρέου και εγώ σε συμφωνία– διατυπώθηκε από τον τότε αρχηγό του πολιτικού γραφείου του Βασιλέως, πρέσβη Δημ. Μπίτσιο, και υπογράφηκε στις 18 Δεκεμβρίου 1966, από τον Γ. Παπανδρέου και μένα. Το μνημόνιο αυτό, που αντίγραφά του παραδόθηκαν σε μας τους δύο, αρχίζει με τις λέξεις: «Αρχομένου του Νοεμβρίου 1966, ο κ. αρχηγός της Ε.Κ. διεμήνυσεν εις την Α.Μ. τον Βασιλέα, ορισμένας απόψεις, αποσκοπούσας εις τον κατευνασμόν των πολιτικών πραγμάτων της χώρας…». Ξαναγυρίζω στη συνομιλία που είχα με τον Βασιλέα στις 30 Νοεμβρίου στην Πάτρα.

Ο Βασιλεύς μου είπε, ότι εθεώρησε καθήκον του να ανταποκριθεί ευνοϊκά στην πρωτοβουλία του Γ. Παπανδρέου και ότι με μεσολαβητή έμπιστο πρόσωπο (τον τότε βουλευτή και πρώην υπουργό Στ. Χούντα) έλαβε τις συγκεκριμένες προτάσεις του αρχηγού της Ε.Κ., αλλά δεν μπορούσε να προχωρήσει στην αποδοχή τους, αν δεν συμφωνούσα κι εγώ, πράγμα που ο ίδιος ο Γ. Παπανδρέου θεωρούσε απαραίτητο.

Οι προτάσεις (πέντε σημεία) περιέχονται στο μνημόνιο που υπέγραψαν στις 18 Δεκεμβρίου, ο Παπανδρέου και ο Κανελλόπουλος. Θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε διέξοδο από την κρίση, εκείνες οι προτάσεις του αρχηγού του Κέντρου; Ο Παν. Κανελλόπουλος το πίστευε απόλυτα. «Οι προτάσεις εκείνες είχαν περιεχόμενο, που –αν η εξέλιξη των πραγμάτων δεν ανέτρεπε τις προϋποθέσεις για την ιστορική υλοποίηση– θα αποδεικνύονταν ωφέλιμες για την Ελλάδα και τη Δημοκρατία…». Ο Κωνσταντίνος παρεκάλεσε τον αρχηγό της ΕΡΕ, να μην αποκαλύψει, ούτε στους πιο στενούς συνεργάτες του, τα όσα θα επακολουθούσαν. «Δεν είναι μόνον δική μου παράκλησις κ. Πρόεδρε. Είναι παράκλησις και του κ. Παπανδρέου!»

Ο Κανελλόπουλος συμφώνησε. Έτσι, σχεδιάστηκαν οι δύο μυστικές συναντήσεις.

Η πρώτη συνάντηση μεταξύ Παπανδρέου-Κανελλοπούλου, οργανώθηκε από τον βασιλέα. Κανείς δεν έπρεπε να μάθει τίποτα. Και σαν ασφαλής τοποθεσία γι’ αυτό το «ραντεβού των αρχηγών» θεωρήθηκε το Τατόι. Εκεί σε μικρή απόσταση από την κατοικία της βασιλικής οικογένειας, βρισκόταν το ιδιαίτερο οίκημα –το υπασπιστήριο– όπου ήταν απίθανο να γίνουν αντιληπτοί από κάποιον αδιάκριτο. Όταν έφθασαν οι δύο αρχηγοί, βασίλευε απόλυτη ησυχία. Το κρύο ήταν τσουχτερό και μέσα στην ερημιά, δεν ακούγονταν παρά μόνο οι θόρυβοι του δάσους. Ο Π. Κανελλόπουλος οδήγησε μόνος του το αυτοκίνητό του, ενώ ο Γ. Παπανδρέου είχε οδηγό άτομο της εμπιστοσύνης του. Οι δύο ηγέτες, τυλιγμένοι στα παλτά τους, προχώρησαν βιαστικά μέσα στο σκοτάδι. Οι άνδρες της φρουράς, είχαν πάρει διαταγή να εξαφανισθούν, και τα φυλάκια ήσαν άδεια. Ακόμη και τα περισσότερα φώτα στο δάσος των ανακτόρων του Τατοΐου, ήσαν σβηστά.

Οι δύο αρχηγοί έφθασαν σχεδόν ταυτόχρονα. Οι σιλουέτες τους διαγράφονταν περίεργα μέσα στο σκοτάδι. Μέσα στο υπασπιστήριο, τους περίμεναν δύο άνδρες σιωπηλοί. Ο Δημ. Μπίτσιος και ο τότε ταγματάρχης Μ. Αρναούτης. Μόλις τους είδαν, έσπευσαν να τους υποδεχτούν, και επειδή δεν υπήρχε προσωπικό, τους προσέφεραν οι ίδιοι καφέ, και ύστερα τους άφησαν μόνους. Η συζήτηση προβλεπόταν να διαρκέσει 20 λεπτά. Κράτησε πάνω από μία ώρα. Ο Γ. Παπανδρέου και ο Π. Κανελλόπουλος με την παλιά φιλία που τους ένωνε (δεν διαταράχθηκε ούτε στους πιο οξείς αγώνες) μπορούσαν να συνεννοηθούν μεταξύ τους. Συμφώνησαν να ρίξουν την κυβέρνηση Στεφανόπουλου, και να σχηματισθεί άλλη υπηρεσιακή, η οποία θα ψήφιζε νέο εκλογικό νόμο, θα εθέσπιζε την απλή αναλογική που όλοι ήθελαν, και οι εκλογές θα γίνονταν στα τέλη του Μαΐου 1967. «Πρέπει να κατευνάσουμε τα πάθη», είπε ο αρχηγός της ΕΡΕ. Ο Παπανδρέου κούνησε καταφατικά το κεφάλι του: «Ναι Παναγιώτη. Έχεις δίκιο. Συμφωνώ κι εγώ». Ποιος θα ήταν όμως ο νέος υπηρεσιακός πρωθυπουργός; Έμειναν για λίγο σκεπτικοί, αντήλλαξαν προτάσεις και συμφώνησαν στο πρόσωπο του Ιω. Παρασκευόπουλου. Ο Παπανδρέου, είπε με χαμόγελο:

-Ας είναι πάλι ο Γιάννης. Δεν είναι ανάγκη να προστεθεί κι άλλος ένας πρώην πρωθυπουργός στις δοξολογίες στην Μητρόπολη! Εκτός τούτου, ο Γιάννης μου είναι γουρλής!…»

Ο Κανελλόπουλος γέλασε. Ο Ιω. Παρασκευόπουλος, είχε χρηματίσει υπηρεσιακός πρωθυπουργός στις εκλογές του 1964, κατά τις οποίες η Ε.Κ. πήρε το 53%. Όταν κανόνισαν και τις τελευταίες λεπτομέρειες, ο Μπίτσιος με τον Αρναούτη μπήκαν στο δωμάτιο. Οι 4 άνδρες χαιρετήθηκαν και έφυγαν χωριστά.

Λίγες μέρες αργότερα, έγινε η δεύτερη συνάντηση στο ίδιο μέρος. Αυτή τη φορά όμως, ήταν παρών και ο βασιλεύς μαζί με τον Δ. Μπίτσιο, ο οποίος κρατούσε σημειώσεις και έφτιαξε το μνημόνιο που υπέγραψαν οι δύο αρχηγοί στις 18 Δεκεμβρίου. Ο Κωνσταντίνος διευκρίνισε ότι ο νέος πρωθυπουργός Παρασκευόπουλος θα ανελάμβανε και το υπουργείο Εθν. Αμύνης. Και οι τρεις έμειναν σύμφωνοι. Ο Π. Κανελλόπουλος γράφει στις αναμνήσεις του: «…Και πάλι τηρήθηκε απόλυτη μυστικότητα. Και ρώτησα τότε τον Παπανδρέου και τον βασιλιά ποια ήταν η ανάγκη της μυστικότητας, αφού δεν κάναμε καμία παρασκηνιακή ενέργεια που είχε κακό σκοπό, αλλά μία συνεννόηση για να επέλθει ένας κατευνασμός των παθών, για να προχωρήσει ο τόπος σε μια ομαλή πολιτική εξέλιξη. Ο Γ. Παπανδρέου είπε: «Άσε, πρέπει να μείνει μυστικό…»! Δεν θέλω να διατυπώσω καμία εικασία.

Πάντως ο βασιλιάς δεν είχε λόγο να το φοβάται, γιατί προς όφελός του θα απέβαινε αν φαινόταν, ότι γινόταν με πρωτοβουλία του προσπάθεια συνεννοήσεως των δύο μεγάλων κομμάτων.»

Τα γεγονότα ακολούθησαν ραγδαία. Η κυβέρνηση του Στεφανόπουλου ανετράπη από τα δύο μεγάλα κόμματα, και σχηματίσθηκε η κυβέρνηση Παρασκευοπούλου.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου με την «σκληρή» ομάδα του, πολέμησε την κυβέρνηση Παρασκευόπουλου, η οποία κι αυτή έπεσε. Πολύ αργότερα, όταν πια ξέσπασε η συμφορά της δικτατορίας, ο Γ. Παπανδρέου κρατούμενος στο Πικέρμι συναντήθηκε κάτω από δραματικές συνθήκες με τον γυιό του. Πικραμένος ο «Γέρος» είπεν στον Ανδρέα Παπανδρέου:

«Δεν στα έλεγα; Τα έβαλες με όλο τον κόσμο! Στο έλεγα ότι θα γινόταν αυτό… Τα έβαλες με το παλάτι, με τους Αμερικανούς, με το κατεστημένο. Χτύπησες τη λύση Παρασκευόπουλου. Ήταν φανερό, ότι αφού η λύση αυτή δυναμιτίσθηκε, θα πηγαίναμε σε δικτατορία…»

Τα Χριστούγεννα του 1966, χάθηκε η τελευταία ευκαιρία για να μπει φραγμός στην «κάθοδο των τανκς»…

του Γ. Α. Λεονταρίτη

Κυριακή 20 Δεκεμβρίου 1992 / ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ